کنترل سرپرستی و گردآوری داده یا اسکادا (Supervisory Control And Data Acquisition) به سامانه‌های کنترل و اندازه‌گیری در مقیاس بزرگ و سیستم‌های مدیریت پایگاه داده اطلاق می‌شود که سامانه ای مرکزی است و نظارت و واپایی یک سایت یا سیستم گسترده در فواصل زیاد را برعهده دارد که به دلیل نبود تکنولوژی تولید آن، ایران مجبور به استفاده از سیستم‌های امریکایی و آلمانی در این بخش بود.
سردار غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل در گفتگو با مهر، از دستیابی ایران به دانش تولید این سیستم خبر داد و اظهار داشت: اسکادای بومی هم اکنون در 2 پروژه حساس کشور مورد استفاده قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه اسکادای بومی را 11 شرکت ایرانی تولید کرده اند که در بررسی و امکان سنجی و ارزیابی صورت گرفته از محصولات داخلی تولید شده 2 محصول در نهایت مورد قبول واقع شد، ادامه داد: 11 محصول تولید شده اسکادا، در استفاده از ابزارهای داخلی و خارجی متفاوت بودند؛ برخی از این محصولات نیز تنها تغییر ظاهری نسبت به نمونه خارجی داشتند و برخی نیز از پایه و منبع کاملا داخلی بودند اما در نهایت 2 محصول از این 11 محصول تولید شده به عنوان محصول نهایی انتخاب و برای بکارگیری آن در تاسیسات حساس و حیاتی کشور با تولیدکنندگان آن مذاکراتی صورت گرفته است.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور از بکارگیری نمونه اسکادای بومی در پروژه "دیس پچینگ" گاز ایران خبر داد و افزود: این سامانه هم اکنون جایگزین نمونه های خارجی شده است.
وی با بیان اینکه در خط کنترل عسلویه به غرب کشور نیز اسکادای بومی مورد استفاده قرار گرفت، گفت: جایگزینی این سیستم به جای نمونه خارجی در اول راه است و باید اشکالات آن برطرف و اصلاح شود تا این سامانه توسعه یابد.
سردار جلالی با تاکید بر لزوم استفاده از ابزارهای دفاعی برای مقابله با تهدیدات سایبری گفت: برای مثال امروز آمریکا موضوع اسکادا را جدی گرفته و حتی سهام کارخانه اسکادای زیمنس را خریده و بر آن متمرکز شده است، براین اساس بکارگیری اسکادای بومی با هدف حفط امنیت فضای سایبری تاسیسات حساس و حیاتی کشور الزامی است.
وی با تاکید براینکه نرم افزارها و سامانه هایی که در زیرساختهای حیاتی و حساس کشور بکار گرفته می شوند نمی توانند خارجی باشند، خاطرنشان کرد: چنانچه نمونه داخلی این تجهیزات وجود نداشته باشد و ما مجبور به استفاده از نمونه خارجی باشیم، قرارگاه پدافند سایبری مکلف به تست و کنترل این محصولات است تا با حفظ الزامات و تاکید بر موارد امنیتی و ایجاد اطمینان، محصول مورد نظر به کار گرفته شود.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل این الزام را تنها مربوط به زیرساختهای حساس و حیاتی عنوان کرد و به مهر گفت: ما نمی توانیم همه کشور را ملزم کنیم که از نرم افزارها و سامانه های بومی استفاده کنند.
وی با تعریف چهار سطح زیرساختی در فضای امنیت سایبری کشور گفت: سطح حیاتی از درجه اهمیت بسیاری برخوردار است و به نوعی به حیات کشور مربوط می شود؛ سطح حساس که تولید خطر آن به اندازه منطقه است؛ همچنین سطح مهم در حد یک شهرستان و سطح فاقد طبقه بندی نیز تقریبا بدون اهمیت تلقی می شود؛ براین اساس در سطح فاقد طبقه بندی هیچ الزامی برای استفاده از نرم افزارهای بومی نداریم و برای سطوح مهم نیز نسبت به سطوح حیاتی و حساس اهمیت کمتری در استفاده از نرم افزارهای بومی وجود دارد و تنها بخشی از الزامات کم هزینه تر، به صورت دستورالعمل ارائه شده است.
سردار جلالی ادامه داد: اما در سطوح حیاتی و حساس، کاملا متمرکز بر استفاده از سامانه ها و نرم افزارهای داخلی هستیم، چرا که این دو سطح اصلا نباید آسیب پذیری داشته باشند که البته تعداد آنها نیز محدود است.
وی از حمایت از تولیدکنندگان اسکادای بومی و سایر سامانه های نرم افزاری تولید داخل خبر داد و بر لزوم حمایت از صنعت داخلی کشور در حوزه امنیت فضای سایبر تاکید کرد و گفت: جایگزینی اسکادای بومی با محصولات خارجی، اقدامی بسیار با ارزش و پر اهمیت است.
سیستم‌های اسکادا برای مونیتور کردن یا کنترل فرآیندهای شیمیایی، حمل و نقل، سیستم‌های آبرسانی شهری، کنترل تولید و توزیع انرژی الکتریکی و در خطوط نفت و گاز و سایر فرایندهای گسترده و توزیع یافته استفاده می‌شود.
